Có thể thừa nhận là hiện nay tính cạnh tranh của doanh nghiệp Việt Nam là rất thấp, cả DNNN và tư nhân. Đó là điều gây cản trở phát triển của Việt Nam trong thời gian tới.

Phó thủ tướng Hoàng Trung Hải cho biết, trong quá trình tái cấu trúc doanh nghiệp nhà nước (DNNN), có một số quan điểm sai lầm khi cho rằng thời điểm khó khăn hiện nay không phải lúc thích hợp để bán các DNNN bởi giá sẽ rất thấp.

Ông khẳng định, mục tiêu tái cơ cấu DNNN không phải bán lấy tối đa mà là để tạo ra một hệ thống quản trị tốt hơn, hoạt động hiệu quả hơn và tạo ra môi trường cạnh tranh lành mạnh hơn.

Phó thủ tướng Hoàng Trung Hải hôm 11-1 đã có cuộc đối thoại với lãnh đạo các tập đoàn lớn, các học giả có uy tín, tại hội nghị kinh tế đối ngoại Việt Nam do tạp chí The Economist tổ chức ở Hà Nội.

Ông cho biết, trong bối cảnh kinh tế thế giới còn nhiều biến động và khó dự báo như hiện nay, Việt Nam không chủ quan và không đánh giá thấp rủi ro cho nền kinh tế, nhưng cũng lạc quan về triển vọng phát triển đất nước. Phó Thủ tướng nhấn mạnh năm 2012 sẽ là năm bản lề của tái cấu trúc kinh tế, trong đó tái cơ cấu doanh nghiệp, đặc biệt là DNNN.

TBKTSG lược ghi trao đổi của Phó thủ tướng Hoàng Trung Hải và ông Charles Goddard – Tổng biên tập, khu vực châu Á – Thái Bình Dương, bộ phận thông tin kinh tế Economist xung quanh vấn đề tái cơ cấu DNNN.

Ông Charles Goddard: Việt Nam đã có nhiều nỗ lực ổn định kinh tế vĩ mô, tuy nhiên nền kinh tế vẫn chưa hẳn đã ổn định, lạm phát vẫn cao, thâm hụt cán cân thương mại vẫn lớn. Chính phủ thể hiện quyết tâm thế nào trong bối cảnh kinh tế toàn cầu khó khăn như hiện nay?

- Phó thủ tướng Hoàng Trung Hải: Khi Chính phủ nói sẽ ổn định kinh tế vĩ mô, kiềm chế lạm phát, các doanh nghiệp muốn thấy kết quả ngay, nhưng quá trình ổn định kinh tế vĩ mô cần có thời gian. Nhìn vào những giải pháp mà Chính phủ đã thực hiện trong thời gian vừa qua và kết quả thực tế có thể thấy, Chính phủ đã từng bước ổn định được kinh tế vĩ mô.

Nhìn số liệu cả năm 2011 thì lạm phát trên 18% nhưng nếu nhìn 6 tháng cuối năm thì tỷ lệ lạm phát đã giảm dần. Cán cân thanh toán đã chuyển từ âm sang dương dù còn khiêm tốn, đạt khoảng 2,5 tỉ đến 3 tỉ đô la. Dự trữ ngoại tệ cũng như vậy. Nhập siêu cũng đã giảm dần.

Tất nhiên, các giải pháp căn cơ hơn để giảm nhập siêu cần phải được thực hiện trong những năm tới. Quốc gia nào cũng mong muốn mình là quốc gia xuất siêu. Trong những giải pháp mà Việt Nam triển khai trong thời gian tới không thể thiếu được sự tham gia của cộng đồng các doanh nghiệp quốc tế. Ngoài nỗ lực của các doanh nghiệp Việt Nam thì các doanh nghiệp nước ngoài tham gia vào nền kinh tế sẽ là động lực quan trọng trong việc giúp giảm nhập siêu. Tôi muốn khẳng định lần nữa cam kết của Chính phủ trong ổn định kinh tế vĩ mô, không lấy mục tiêu tăng trưởng làm ưu tiên.

Tất nhiên, Việt Nam vẫn phải quan tâm đến tăng trưởng bởi vì điều này liên quan đến vấn đề việc làm, hiệu quả đồng vốn, hiệu quả các doanh nghiệp.

Ông Charles Goddard: Việc giảm số lượng DNNN là quan trọng, nhưng làm sao giảm sự chi phối quá lớn của DNNN trong nền kinh tế còn quan trọng hơn?

Số DNNN từ 12.000 xuống 6.000 và đến năm 2011 còn 1.069. Chính phủ đã phê duyệt kế hoạch là tiếp tục cổ phần hóa, đổi mới DNNN và đưa số này xuống còn 650 vào năm 2015 và sẽ tiếp tục triển khai tiếp vào năm 2020.

Mục tiêu của cổ phần hóa và tái cơ cấu DNNN là làm cho họ hoạt động có hiệu quả hơn, tạo môi trường bình đẳng hơn trong việc phát huy hiệu quả của các doanh nghiệp. Thực tế đứng từ góc độ DNNN thì họ cũng mong muốn có môi trường bình đẳng để được vận hành y hệt các doanh nghiệp tư nhân..Đây không chỉ là mong muốn của Chính phủ mà còn của khối DNNN.

Nếu xem lại toàn bộ hệ thống ra quyết định của các DNNN thì mặc dù đã được cải cách rất nhiều so với trước đây nhưng mà rõ ràng là họ vẫn bị hạn chế bởi quyền được quyết định một cách có hiệu quả và được chịu trách nhiệm trước quyết định của mình. Bài học trong những năm vừa qua có thể giúp chúng tôi nhận rõ hơn vai trò của công tác tái cơ cấu DNNN và chúng tôi cam kết triển khai mạnh vấn đề này.

Có một số ý kiến khác nhau trong thời gian qua khiến cho quá trình cổ phần hóa DNNN bị chậm và chúng tôi đã rút kinh nghiệm. Chẳng hạn, khi kinh tế suy giảm, nhiều người cho rằng giờ mà bán thì giá DNNN sẽ rất thấp cho nên không muốn bán. Chúng tôi thấy suy nghĩ như vậy là không đúng. Mục tiêu tái cơ cấu DNNN không phải bán lấy tối đa mà là để tạo ra một hệ thống quản trị tốt hơn hiệu quả hơn và tạo ra môi trường cạnh tranh lành mạnh hơn. Nền kinh tế sẽ không phát triển được nếu DNNN không nâng cao được năng lực cạnh tranh của mình và đấy là việc mà Chính phủ phải thấy là mục tiêu cuối cùng.

Không phải Chính phủ cần phải nắm “ông nọ ông kia” mà là “ông đó” bước ra ngoài có cạnh tranh được với các doanh nghiệp khác hay không. Có thể thừa nhận là hiện nay tính cạnh tranh của doanh nghiệp Việt Nam là rất thấp, cả DNNN và tư nhân. Đó là điều gây cản trở phát triển của Việt Nam trong thời gian tới.

Chúng tôi biết hiện nay còn nhiều lĩnh vực độc quyền và độc quyền tự nhiên. Chúng tôi đã và sẽ tiếp tục xây dựng thể chế luật pháp để giảm dần các lĩnh vực độc quyền đó. Ngay cả những lĩnh vực mang tính độc quyền tự nhiên, những lĩnh vực hết sức khó trong việc đưa xã hội hay tư nhân tham gia vào, nhưng cũng có những mô hình vận hành tốt trên thế giới. Chúng tôi sẽ áp dụng các mô hinh đó và xây dựng những lộ trình để tạo thêm cơ hội cho doanh nghiệp tư nhân tham gia vào thị trường.

Ông Charles Goddard: Các DNNN thường có quyền lực lớn và có gắn bó lợi ích với các cơ quan Chính phủ. Đâu là khó khăn lớn nhất khi thực hiện các giải pháp tái cơ cấu?

Đúng là DNNN thường có quan hệ với các cơ quan của Chính phủ. Điều đó liên quan tới thói quen và tư duy từ thời nền kinh tế tập trung. Mỗi lần giải quyết vấn đề gì đó, Chính phủ với các bộ ngành có vẻ tự tin hơn khi xử lý cơ chế chính sách cho DNNN bởi vì họ tin rằng đó là vốn nhà nước, ngân sách nhà nước, không đi đâu mà thiệt.

Thực tế, thái độ này đã được thay đổi trong nhiều năm qua. Chính phủ và các bộ ngành đã dần thay đổi nếp, dù vẫn còn, về tính nhất quán trong chính sách. Chúng tôi nhận thức rằng cần phải đối xử công bằng giữa các doanh nghiệp. Doanh nghiệp thất bại, bất kể đó là doanh nghiệp nhà nước, hay tư nhân, thì Chính phủ thất bại. Tư duy đó đang được triển khai xuống tới từng địa phương để có được sự nhất quán. Có như vậy mới đạt được mục tiêu cải cách mà Chính phủ mong muốn.

Ví dụ, gần đây, đích thân Thủ tướng, Phó thủ tướng, các bộ trưởng đã xuống làm việc với các doanh nghiệp lớn như Samsung, Intel… để giải quyết ngay các chính sách cụ thể của từng doanh nghiệp.

Về lợi ích, tôi hiểu ông muốn nói đến lợi ích cá nhân, tham nhũng, tiêu cực. Điều này thì doanh nghiệp nào cũng phải chống. Chính phủ cũng đã có các chương trình phòng chống tham nhũng, các chương trình cải cách pháp luật, minh bạch hóa để hạn chế tiêu cực.

Vụ Vinashin là bài học thất bại

Trong quá trình quản lý DNNN, chúng tôi học được nhiều bài học thành công và thất bại. Vụ Vinashin, là một trong những trường hợp có thể nói là thất bại trong quản lý DNNN. Từ năm ngoái đến nay, Chính phủ đã tập trung chỉ đạo mạnh mẽ đối với vụ Vinashin. Vụ này xảy ra đồng thời với việc cả ngành đóng tàu và vận tải biển của thế giới bị suy thoái.

Năm nay tình hình còn xấu nữa. Diễn biến xấu đó tác động không chỉ đến Vinashin mà đến toàn bộ các doanh nghiệp trong ngành đó. Nhưng quay lại vấn đề năng lực doanh nghiệp, thường các doanh nghiệp nào quản trị tốt, quản lý rủi ro tốt thì vượt qua được khó khăn. Vinashin không thuộc nhóm doanh nghiệp quản trị tốt nên chúng tôi đã chịu thất bại rất lớn.

Theo Chiến Thắng
 TBKTSG